12 Eylül 1980 darbesi resmi isimlendirmesiyle 12 Eylül 1980 Harekâtı Türk Silahlı Kuvvetleri’nin 12 Eylül 1980 günü emir komuta zinciri içerisinde gerçekleştirdiği askeri darbedir. Peki 80 Darbesi Nedir? 80 Darbesi’nin Gerekçeleri Nelerdi? 80 Darbesi Nasıl Gerçekleşti? Dönemin Devlet Büyükleri Kimlerdir? 80 Darbesi’nde Kaç Kişi Hayatını Kaybetti? 80 Darbesi Ne Kadar Maddi Hasar Verdi? 80 Darbesi Sonuçları Ne Oldu? İşte 80 Darbesi hakkındaki tüm detaylar…
80 Darbesi Nedir?
12 Eylül 1980 darbesi resmi isimlendirmesiyle 12 Eylül 1980 Harekâtı Türk Silahlı Kuvvetleri’nin 12 Eylül 1980 günü emir komuta zinciri içerisinde gerçekleştirdiği askeri darbedir.
80 Darbesi’nin Gerekçeleri Nelerdi?
• Siyasi İktidarsızlık
• Ekonomik Sebepler
• Güvenlik Sorunları
• Dış Siyaset Etkenleri
80 Darbesi Nasıl Gerçekleşti?
Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren, Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Nurettin Ersin, Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Tahsin Şahinkaya, Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Nejat Tümer ve Jandarma Genel Komutanı Orgeneral Sedat Celasun'dan oluşan Millî Güvenlik Konseyi, radyodan okunan ilk bildiriye göre: İç Hizmet Kanununun verdiği Türkiye Cumhuriyeti'ni kollama ve koruma görevini yüce Türk Milleti adına emir ve komuta zinciri içinde ve emirle yerine getirme kararını almış ve ülke yönetimine bütünüyle el koymuştur.
12 Eylül tarihli 2 numaralı bildiriyle ülke genelinde 13 sıkıyönetim bölgesine 13 general sıkıyönetim komutanı olarak atanmıştır. 7 numaralı bildiriyle siyasi partilerin faaliyetleri yasaklanmış olduğunu ve Türk Hava Kurumu, Çocuk Esirgeme Kurumu ve Kızılay dışındaki derneklerin faaliyetlerinin de durdurulmuş olduğunu duyurulmuştur. Emniyet Genel Müdürlüğü başta olmak üzere polis teşkilatı Jandarma Genel Komutanlığının emrine verilmiştir. Darbe günü Emniyet ve Millî İstihbarat Teşkilatı üst düzey yöneticileri Genelkurmay Başkanlığına davet edilmiş ve TRT ile PTT Genel Müdürleriyle beraber tecrit edilmişlerdir. 20 Eylül'de ise Kenan Evren eski Deniz Kuvvetleri Komutanı Bülent Ulusu'yu başbakan olarak görevlendirmiş ve 21 Eylül'de Ulusu'nun sunduğu bakanlar kurulu listesi Millî Güvenlik Konseyi tarafından onaylanmıştır.
Dönemin Devlet Büyükleri Kimlerdir?
80 Darbesi öncesi ülkenin Başbakanı Süleyman Demirel, Cumhurbaşkanı ise İhsan Sabri Çağlayangil’dir.
80 Darbesi’nde Kaç Kişi Hayatını Kaybetti?
80 Darbesi sonucu 7 bin kişi için idam cezası istenmiştir. İstenilen 7 bin idamdan 517 kişiye ceza verilmiştir.
80 Darbesi Ne Kadar Maddi Hasar Verdi?
80 Darbesi sonucunda ülke 50,4 milyar $ maddi hasara uğramıştır.
Darbesi Sonuçları Ne Oldu?
Darbe sonrası Türkiye Cumhuriyeti kamu ve kuruluşlarında dönemin devlet yöneticilerinin emri ile anarşist ilan eden 1 milyon 683 bin kişi fişlendi, yine Devlet Güvenlik Mahkemesi tarafından açılan 210 bin davada 230 bin kişi yargılandı, 7 bin kişi için idam cezası istendi ve 517 kişiye idam cezası verildi. Haklarında idam cezası verilenlerden 50'si asıldı (26 siyasi suçlu, 23 adli suçlu, 1'i Asala militanı). İdamları istenen 259 kişinin dosyası Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne gönderildi. Yine 71 bin kişi Türk Ceza Kanunu'nın 141, 142 ve 163. maddelerinden yargılandı, 98 bin 404 kişi örgüt üyesi olmak suçundan yargılandı. 388 bin kişiye pasaport verilmedi. 30 bin kişi sakıncalı olduğu için işten atıldı. 14 bin kişi yurttaşlıktan çıkarıldı. 30 bin kişi siyasi mülteci olarak yurtdışına gitti. 300 kişi kuşkulu bir şekilde öldü. 171 kişinin işkenceden öldüğü belgelendi. 937 film sakıncalı bulunduğu için yasaklandı. 23 bin 677 derneğin faaliyeti durduruldu. 3 bin 854 öğretmen, üniversitede görevli 120 öğretim üyesi ve 47 hâkimin işine son verildi.
Aynı dönem 400 gazeteci için toplam 4 bin yıl hapis cezası istendi. Gazetecilere 3 bin 315 yıl 6 ay hapis cezası verildi. 31 gazeteci cezaevine girdi. 300 gazeteci saldırıya uğradı. 3 gazeteci silahla öldürüldü. Gazeteler 300 gün yayın yapamadı ve aralarında Hürriyet, Millî Gazete ve Ortadoğu'nun da olduğu 13 büyük gazete için 303 dava açıldı. 39 ton gazete ve dergi imha edildi. Cezaevlerinde toplam 299 kişi yaşamını yitirdi. 144 kişi kuşkulu bir şekilde öldü, 14 kişi aynı dönem yapılan açlık grevlerinde öldü, 16 kişi kaçarken vuruldu, 95 kişi çatışmada öldü, 73 kişiye doğal ölüm raporu verildi, 43 kişinin intihar ettiği bildirildi.
